hulpmiddelen 1


Online informatie:
Kijkertjes
Loepen en kijkerbrillen
TV kijken
Donkere brillen
Filterglazen
Donkere contactlenzen


Kijkertjes

Een monoculair (eenogig) kijkertje is een bijzonder handig en veelgebruikt hulpmiddel.
- Op straat: huisnummers, straatnamen, oriëntatie.
- In theaters en concertzalen: gezichten en andere details kunnen zien. Standaard toneelkijkertjes zijn voor onze doelgroep niet sterk genoeg. Bovendien is de kwaliteit vaak heel slecht.
- Dichtbij: museum, (bijschriften op knielhoogte), informatie achter glas (vitrines, de vroegere Kijkshop), supermarkt (de goedkope artikelen staan vaak op bukhoogte.....)

Vergroting
Laat je niet verleiden tot een te grote vergroting. 6x of 8x is genoeg. Veel meer is moeilijker hanteerbaar; het beeld wordt kleiner en elke handbeweging wordt mee vergroot.

Oogafstand
Let op, als je ook (zonne)brillen gebruikt dan moet het kijkertje zó zijn ontworpen dat deze OP de bril goed bruikbaar is. Dat is bij veel goedkope kijkertjes die je op internet kunt kopen niet het geval.
De term hiervoor is de oogafstand van de uittredepupil of afstand tussen oog en oculair (kijkerlens). In het engels (internet) 'eye relief distance'. (afstand 3 op de afbeelding)
Je zoekt dan naar een kijkertje met een ‘long eye relief’ (distance).

Afstand/scherpstellen
Een van de handige eigenschappen van een monoculair kijkertje voor slechtzienden is de mogelijkheid om ook dichtbij (vanaf ongeveer een halve meter) scherp te stellen. Lezen van opschriften in vitrines, achter toonbanken en alle plaatsen waar je niet met je neus bovenop kunt staan om te lezen wat er staat. In de praktijk komen deze situaties regelmatig voor. En de meeste goedkope kijkertjes falen op dit punt, sommigen zijn pas vanaf 10 meter scherp. 

Internet
Als je zoekt op ‘monoculair kijker’ krijg je enorm veel resultaten die niets met onze handicap te maken hebben. Van kijkers voor geweren tot dikke telescopen voor vogelspotters. Ook heel veel goedkope kijkertjes die niet aan onze eisen voldoen. Zoek engelstalig op ‘Close-Focus Monocular’

Zeiss maakt een kijkertje wat je kunt vasthouden en scherpstellen met één hand (na enige oefening)

Kijkertraining
Op facebook werd gesproken over een aanbod (door een hulpverlenende instelling) van een 'kijkertraining'. Het is onduidelijk wat zo'n training voor meerwaarde heeft. Zo ingewikkeld en high tech zijn die dingen nu ook weer niet. Een half uurtje instructie lijkt wel voldoende en dat kan de opticien doen. En als er zoals ze zelf zeggen 'weinig ervaringen zijn met het gebruik van een kijker' dan lijkt zo’n training al helemaal zinloos. (In de pauze op onze landelijke dag kun je dit soort ervaringen ook uitwisselen).

Merken
Zeiss, Eschenbach, Carton, Vixen, Schweitzer, Nikon, Walters
Duits- en engelstalige site met informatie: http://www.monocular.info/

Vergoeding kijkertjes (info Ooglijn 2018)
In het overzicht van visuele hulpmiddelen van het Zorginstituut wordt de monokijker niet specifiek genoemd als hulpmiddel dat wel of niet vergoed wordt. zorginstituutnederland.nl
Het lijkt nu dat de vergoeding afhangt van het aantal visuele hulpmiddelen dat al eerder door de verzekerde is aangevraagd en de motivatie die bij de aanvraag wordt gegeven, bijvoorbeeld: door het gebruik van een monokijker kan ik busnummers lezen en ben ik in staat zelfstandig met het openbaar vervoer te reizen.

Loepen en kijkerbrillen
De sterkte van een loep wordt uitgedrukt in maximale vergroting of in aantal dioptrieën (vgl. sterkte van een bril). Om de maximale vergroting te kennen, moet je het aantal dioptrieën delen door 4, bijvoorbeeld 20 dioptrieën geven een maximale vergroting van 5x.

Een loep houd je dicht bij je oog. De afstand naar het voorwerp pas je daarbij aan. Als je de loep verder van je oog houdt wordt het gezichtsveld te klein.

Een vergroting van minimaal 3,5 keer is voor ons belangrijk. Dit is voor gangbare goedkope loepen redelijk sterk, daarom kom je ze niet zo veel tegen. let erop bij het kopen.

Kleine loepjes zijn er om snel even kleine lettertjes te kunnen lezen, bijvoorbeeld in de supermarkt. Kleine inslagloepjes zoals op bijgaand plaatje zijn al voor minder dan een euro te koop. De optische kwaliteit is dan niet geweldig, maar dat is voor incidenteel gebruik en kleine stukjes tekst niet zo belangrijk.
Goedkope loepjes zijn in Nederland moeilijk te vinden. De meeste opticiëns verkopen ze niet.
Zoek bij de bekende Chinese internetverzendfirma's (en let goed op de eigenschappen). Koop er dan direct een flink aantal, voor elke tas en jas een... (de afgebeelde loep kostte bij een Duitse internetfirma Reichelt € 3,-)

Grote loepen
Vooral gebruikt bij lezen en kaartlezen. Worden steeds minder gebruikt. Vervangen door elektronische leesapparaten (zowel draagbaar als in combinatie met een computerbeeldscherm). Ook een prisma- of Kestenbaum bril (zie verderop) kan dan ook een goede oplossing zijn.
Bij grotere loepen is het belangrijk dat het beeld tot de rand toe scherp is omdat je er ook met twee ogen door moet kunnen kijken. Alleen de betere merken (Eschenbach bijvoorbeeld) maken loepen geschikt voor tweeogig zien. We spreken dan over asferische lenzen. Dit soort loepen zijn moeilijker te maken en dus veel duurder.

Verlichting: voor kleine loepjes niet nodig en voor ons ook meestal te fel.
Uitzondering: loepen met instelbare verlichting 
https://www.worldwidevision.nl/ (sommige typen)
https://3xgroter.nl/ (Sommige rechthoekige typen hebben instelbare lichtsterkte)

Prismabrillen
Ook wel bekend onder de naam Kestenbaum loepbril. Bij gebruik van vergrotende glazen moet je het object (krant of boek) dichter bij je ogen houden. Vergelijk het gebruik van loepen. Als je met twee ogen wil blijven lezen moeten de ogen verder naar elkaar toe draaien om één beeld te blijven vormen (naam daarvoor is fusie). Door prisma's in een bril te plaatsen kunnen de ogen rechtuit blijven kijken gecombineerd met lezen dichtbij. De prisma's maken de brilleglazen aan de neuskant veel dikker dan bij normale brilleglazen.

Je kunt met deze prismabrillen een vergroting tot 4x bereiken. Voordeel is het grote gezichtsveld. Nadeel; je moet boek of krant dichtbij houden.
Prismaglazen zijn ook te combineren met 'normale' brillenglazen. Een inzetstuk met prisma in de onderkant van het brillenglas maakt combinatie van veraf en sterk vergrotend leesglas mogelijk.
Deze brillen moeten heel precies aangepast worden aan degene die ze gaat gebruiken en dat maakt ze heel erg duur. Vergoeding door de zorgverzekeraar is mogelijk.
Voorbeeld: een bril om koorpartituren met sterke vergroting te lezen en ook de dirigent in de gaten te houden.

Kijkerbrillen
Het voordeel van een kijkerbril is dat je de tekst op redelijke afstand kunt houden. Nadeel van dit systeem is het gewicht en het verlies aan overzicht. Vergrotingen tot 6x zijn nog haalbaar, maar het wordt steeds lastiger om de tekst nog te kunnen volgen door het kleine gezichtsveld. Ook hoofdbewegingen worden versterkt, zodat je het beeld snel kwijt bent

TVkijken
Dit blijft altijd gepuzzel. In het algemeen kun je natuurlijk stellen dat voor achromaten een groter scherm altijd beter is. Geef dus liever geld uit aan inches dan aan schermtechnologie (OLED, QLED, etc.).

Bij gebruik van een kijkerbril moet het scherm juist weer niet te groot zijn anders zie je maar een deel van het scherm.

Er zijn speciale kijkerbrillen om TV te kijken, de zg. Galilei telescoopbril. Nadeel is de beperkte vergroting (tot 2,5x) voordeel: groot gezichtsveld en lichtgewicht.
De MAX tv is een goedkope kant en klare instelbare kijkerbril voor TV kijken. Beperkt bruikbaar vanwege te geringe vergroting. Optisch zijn ze ook niet geweldig. Uitproberen voordat je deze bril koopt!

Op Fb was laatst een familie die twee TV's boven elkaar aan de muur hadden (met verschillende lichtinstellingen).
(Roel V. Fb.) Als je regelmatig series op Netflix kijkt (zoals de helft van Nederland tegenwoordig), dan is het ook goed om te weten dat je heel veel instelmogelijkheden hebt om de ondertitels beter leesbaar te maken. De mogelijkheden verschillen wel naargelang de manier waarop je Netflix kijkt. Als je een iOS-apparaat gebruikt (zoals een Apple TV of een iPad die je aansluit op de tv) heb je de meeste mogelijkheden. Smart-tv's hebben vaak minder mogelijkheden. Zelf houd ik van een groot, dik rond lichtgrijs lettertype (niet wit) met een 50% transparant zwart vlak erachter.

Donkere brillen voor mensen met achromatopsie

Standaard zonnebrillen hebben een CE-markering gevolgd door een cijfer van 0 tot 4. Dit getal geeft de donkerte van de glazen aan, ofwel de bescherming tegen verblinding.
Klasse 0: laat 80 tot 100% zichtbaar licht door.
Klasse 1: laat 43 tot 80% zichtbaar licht door.
Klasse 2: laat 18 tot 43% zichtbaar licht door.
Klasse 3: laat 8 tot 18% zichtbaar licht door.
Klasse 4: laat 3 tot 8% zichtbaar licht door. Bij klasse 4 hoort een tekentje van een auto met een kruis erdoor omdat deze voor de meeste mensen ongeschikt zijn om mee auto te rijden. Voor ons geldt deze aanbeveling uiteraard niet. (Over fietsen wordt niet gesproken).
Als je geen donkere contactlenzen draagt komt voor achromaten alleen klasse 4 in aanmerking.

De kleur van de glazen reduceert het zichtbare licht en beschermt tegen verblinding. De kleur heeft geen effect op de Uv-bescherming!

Polariserend
Polariserende glazen kunnen hinderlijke schitteringen goed neutraliseren. Vooral schitteringen die van beneden komen zoals van natte wegen of wateroppervlakten worden goed verminderd en dat kan erg prettig zijn. Dat zijn nu juist situaties waarin een hoed of klep niet werkt!
Nadeel: Een polaroid bril kan sommige beeldschermen (smartphone!) onleesbaar maken. Het is totaal onvoorspelbaar welke merken en typen problemen opleveren. Ga eens met een polaroidbril in de Mediamarkt kijken en zie de verschillen.
Filterglazen (zie verderop) kunnen gecombineerd worden met polarisatie. In de praktijk is dat bijzonder waardevol.

Meekleurende glazen (fotochrome)
De snelheid van kleuring is afhankelijk van de (buiten)temperatuur. In de winter (koude) reageren ze sterker op licht dan in de zomer.
Voor onze doelgroep niet aan te raden vanwege de traagheid. Snel wisselen bijvoorbeeld bij het binnengaan van een winkel is onmogelijk. Recent (2021) zijn er berichten over glazen die veel sneller op licht reageren (binnen enkele seconden). Dat zou de bruikbaarheid sterk vergroten. Ervaringsgegevens zijn ons (nog) niet bekend.
Als je een pet of hoed op zet worden dit soort glazen lichter. Dat is nu juist niet de bedoeling!

Filterglazen/Kantenfilter
Deze glazen beschermen veel beter dan 'gewone' zonnebrilglazen. Ook is er contrastverbetering.
Door een speciaal filter wordt veel blauw licht (daglicht) gefilterd (zie grafiek).
 
Nadeel. Sommige typen zijn knalrood en vervormen dus het kleurenzien (kan een rol spelen voor mensen die nog wel wat kleuren zien).
Ook cosmetisch heeft dat nadelen. Voor goedzienden zie je er met knalrode glazen al van ver erg 'gehandicapt' uit.
Er zijn ook minder extreme kleuren (amber/groenbruin) die voor sommigen voldoende werking hebben en er veel beter uitzien.
Leveranciers: Zeiss, Noir, Corning, Eschenbach
Veel Duitse websites met technische informatie (bijvoorbeeld van Zeiss). Zoek op Kantenfilter. Zeiss gekleurde zonneglazen
Zeiss speciale-filterglazen

Vergoeding filterglazen
In het verleden is veel misbruik gemaakt van de ziektekostenverzekering door niet-slechtzienden die een filterbril declareerden en zo een zonnebril vergoed kregen. Daarom is vergoeding van brillen met filterglazen ook voor onze doelgroep zeer moeilijk geworden. Zie verder Zorgverzekering

Kant en klare zonnebrillen met filterglazen
Merken: Serengeti en Julbo (Frans merk, ook met glazen op sterkte)  

Voorhanger/overhanger/overzetbril
Wanneer je een bril op sterkte moet gebruiken kun je ook een donkere overzetbril of een overhanger (die je op de bril klemt) overwegen. Dit is een goedkope, maar minder goede oplossing: veel mensen hebben last van reflecties, de overhangers sluiten slecht af opzij en boven.
Met een overhanger kun je niet snel wisselen (bijvoorbeeld bij het ingaan van een winkel). Er zijn ook opklapbare overhangers..
Merken: NoIR en FitOfar
Wel handig om in de praktijk te ervaren of kleur en donkerte je bevalt.

Montuur
Aan het montuur van de donkere bril worden hoge eisen gesteld.
- Goed beschermen aan de zijkant en boven de ogen of zijklepjes (evt. afneembaar).
- Goede pasvorm (ook in zweterige omstandigheden).
- Bestand tegen aantasting door zweet en stoffen uit je huid en extreem veelvuldig gebruik. Onderschat dit niet: veel brillen met acetaat montuur (een veelgebruikt materiaal voor monturen) vallen na een paar jaar spontaan uit elkaar door de inwerking van huidvetten.
Eigen ervaring en die van een gespecialiseerde opticiën: Ray-Ban monturen zijn de beste. Glazen vervangen door echte filterglazen uiteraard.

Kinderen
Voor jonge kinderen zijn baby skibrilletjes (baby banz etc) te koop. Handig om eens te proberen. Hebben vaak een elastieken band, ook fijn bij spelen in speeltuin, bij water enzo. Deze brillen zijn wel aardig betaalbaar.
De meest donkere skibrillen zijn categorie 4, als je die kunt krijgen is dat een goeie lichtblokkade. Bij sportwinkels als Decathlon.

Zwem/duikbril
Zelf knutselen: folie gebruikt voor het verdonkeren van autoruiten. Verschillende tinten. Probeer reststukjes te krijgen bij een garage. Gebruik donkere folie van ongeveer 5% en plak het aan de buiten- of de binnenkant
(Inge R Fb.) Ik plakte aan buitenkant, duwde de folie voorzichtig onder de rubber randjes van de zwembril. Ik had een mal gemaakt. Knipte met een fijn nagelschaartje. En nam paar voorgeknipte stukjes mee op vakantie. Maar het hield altijd wel een zomervakantie, was meer voor de zekerheid. Soms kwam er veel zand tussen, dan plakte ik nieuw stukje erop. Wij hadden toen een Speedo brilletje waarbij de hele zijkant van donker rubber was, dus ik hoefde alleen de voorkant van de bril te beplakken.

Kant- en klare veiligeheidsbrillen en duik/zwembrillen (ook kindermaten) met donkere of zelfs meekleurende glazen: http://www.proteye.nl


Donkere contactlenzen

De meeste mensen met achromatopsie kiezen lenzen met een filter van 70%. Er bestaan ook lenzen met een filter van 90%. Deze worden door de meeste mensen binnenshuis als te donker ervaren.
Tot een aantal jaren terug gebruiken veel achromaten de lenzen van Luncelle Solaire. Deze zijn helaas niet meer in de handel. Op dit moment (voorjaar 2020) zijn er 3 merken bruine filterlenzen die geschikt zijn voor mensen met achromatopsie: